కారుణ్యం- సంభాషణా చాతుర్యం
(శ్రీనాథుని శృంగార నైషధం)
– డా.పి.వి.లక్ష్మణరావు, తెలుగు ఉపన్యాసకులు,
ట్రిపుల్ ఐటీ-నూజివీడు, కృష్ణాజిల్లా.
చరవాణి: 9492043837.
చిన్నారి పొన్నారి చిఱుత కూఁకటినాఁడు రచియించితి మరుత్తరాట్చరిత్ర – బాల్య౦లోనే బృహత్కావ్యాన్ని రచించిన ప్రౌఢకవి శ్రీనాథుడు. ఈయన పాండిత్య గరిమతో పాటుగా అచంచలమైన ఆత్మవిశ్వాసం మూర్తిభవించిన బ్రాహ్మీమయ మూర్తిగా వారి రచనలు చదువుతూ ఉంటే తెలుస్తుంది. శ్రీనాథుడు 15వ శతాబ్ద౦లో జీవించాడు. కొండవీటి ప్రభువైన సర్వజ్ఞ సింగభూపాలుని ఆస్థానకవి. విద్యాధికారి. డిండిమభట్టు అనే పండితుని వాగ్యుద్ధ౦లో ఓడించి అతని కంచుఢక్కను పగుల గొట్టించాడు. ఈతనికి కవిసార్వభౌముడను బిరుదు ఉంది. ఇతను ఎన్నో కావ్యాలు రచించి కావ్య యుగానికి కర్త అయినాడు. వాటిలో భీమఖండ౦, కాశీ ఖండ౦, మరుత్తరాట్చరిత్ర, శృంగార నైషధ౦ మొదలైనవి ఉన్నాయి. ఈయన వ్రాసిన చాటువులు ఆంధ్రదేశమంతటా బహుప్రశస్తి పొందాయి.
శ్రీనాథుడి నుంచి మనం నేర్చుకోవలసింది ఇంతా అంతా కాదు. బోలెడంత ఉంది. అతని వ్యక్తిత్వం, జీవితం నేర్పే గుణపాఠాలు ఎన్నో. బ్రతికితే శ్రీనాథుడిలా బతకాలి – మరణించినా శ్రీనాథుడిలాగే మరణించాలి. “కంటికి నిద్ర వచ్చునే? సుఖంబగునే రతికేళి?… శత్రువుడొకడు దనంతటివాడు గల్గినన్” అని ఆత్మవిశ్వాసాన్ని ప్రకటించాడు. “డంబు సూపి భూతలంబుపై తిరుగాడు/ కవిమీదగాని నాకవచమేయ/ దుష్ప్రయోగంబుల దొరకని చెప్పెడు/కవి శిరస్సున గాని కాలుచాప/ సంగీత సాహిత్య సరస విద్యల నేర్చు/ కవుల రొమ్ముల గాని కాల్చివిడువ/ చదివి చెప్పగ నేర్చి సభయందు విలసిల్లు/ కవినోరు గాని వ్రక్కలుగ తన్న” అని ఎదిరించి నిలిచాడు. ఏనుగు వెళ్తుంటే కుక్కలు అరుస్తాయి గదా అన్న భావం చెప్పక చెప్పాడు.
“బోధమల్పంబు గర్వమభ్యున్నతంబు/శాంతి నిప్పచ్చరంబు మచ్చరము ఘనము” అని భీమఖండంలో నూతిలో కప్పలవంటి వదరుబోతు పండితులపై కన్నెర్రజేశాడు. అయినా ఎల్లవేళలా ఈ ఆత్మప్రత్యయం, ఈ ఠీవీ చెలామణి కాదు. సందర్భాన్ని బట్టి ప్రయత్నించాలి. అందుకే శ్రీనాథుడు ఒక్కొక్కసారి సహనం అవసరమేనంటూ చెప్పిన పద్యమిది- “నికటముననుండి శ్రుతి నిష్ఠురముగ/ నడరి కాకులు బిట్టు పెద్దఱచినప్పు/డుడిగి రాయంచ యూరక యుంట లెస్స/ సైప రాకున్న నెందేని జనుట యొప్పు” – కాకులు గోలపెడుతున్నప్పుడు ఓర్పుతో సహించాలి. లేదా వాటినుండి దూరంగా వెళ్ళాలి. అంటే ఆ కాకులతో మనమూ గోలచేస్తే మన స్థాయి పతనమైనట్టే గదా! ఇది మన జీవితంలో చాలా సందర్భాలకి ఉపకరిస్తుంది.
శ్రీనాథుడు భోగి. రసికుడు. ఎన్నో సుఖాలు అనుభవించాడు. అవకాశాలను అనుకూలంగా మలచుకోవడంలో తనకు తానే సాటి. అయినా రాజుల రోజులు ముగిసిన తర్వాత కష్టాల పాల్పడ్డాడు. బ్రాహ్మీదత్త వరప్రసాదుడు, ఈశ్వరార్చన కళాశీలుడూ, కవిసార్వభౌముడు, ఆగమ జ్ఞాననిధి అయిన శ్రీనాథుడు ఎన్నో బాధలు పడ్డాడు.
“కుల్లాయుంచితి కోక చుట్టుతి మహాకూర్పాసముండొడ్లితిన్
వెల్లులిందిల పిష్టమున్ మెసవితిన్ విశ్వస్త వడ్డింపగా
చల్లాయంబలి ద్రావితిన్ రుచులు దోసంబంచు పోనాడితిన్, తల్లీ
కన్నడ రాజ్యలక్ష్మీ! దయలేదా, నేను శ్రీనాథుడిన్” అని వాపోయాడు. గతకాలంలో ఎప్పుడూ చేయలేని, ఇష్టపడని పనులు చేశాడు. అలవాటు లేనివన్నీ అనుభవించాడు. ఎంతటివాడికైనా కాలం బాగుండకపోతే అష్టకష్టాలు తప్పవని అనుభవాలు చెప్తాయి. జొన్నకూడు తిన్నాడు. సన్నన్నం దొరకలేదు. తన పంటపొలాలకు శిస్తు కట్టలేకపోయాడు. శిస్తు కట్టనందుకు కఠినమైన శిక్షలు అనుభవించాడు.
జీవితం “చక్రార పంక్తిరివ గచ్చతి భాగ్యపంక్తిః”కి నిదర్శనం. ఎప్పుడూ కష్టాలే ఉండవ్. ఎప్పుడూ సుఖాలే ఉండవ్. వెలుగునీడలు సహజాతి సహజం. సుఖాలకి పొంగిపోకూడదు. కష్టాలకు కుంగి పోకూడదు. అదే స్థితప్రజ్ఞత్వం. మనం మంచి జరిగితే విర్రవీగిపోతాం. కష్టం లేదా దుఃఖం వస్తే న్యూనతాభావంతో ఇతరులను తిట్టిపోస్తాం. ఇది సరైన పద్ధతి కాదు. “బాధే సౌఖ్యమనే భావన” రావాలి. సుఖదుఃఖాల్ని స్వాగతించగలవాడే జీవితాన్ని ఆస్వాదించగలడు. మరొకరికి ఆదర్శప్రాయుడూ కాగలడు.
శ్రీనాథుడు గత భోగాల్ని తలచుకొని దిగులు చెందినా మరణానికి జంక లేదు. అతనికి ఎంత ‘ఖలేజా’ ఉందో పరిశీలించండి. “కాశికా విశ్వేశు కలిసే వీరారెడ్డి/రత్నాంబరంబులే రాయు డిచ్చు?/కైలాసగిరి పంట మైలారు విభుడండే/దినవెచ్చ మేరాజు దీర్చగలడు?/రంభగూడే దెనుంగు రాయరాహత్తుండు/ కస్తూరికేరాజు ప్రస్తుతించు?/సర్వస్థుడయ్యె విస్సన్న మంత్రి మఱి హేమ/పత్రన్న మెవ్వని పంక్తి గలదు?” అంటూ గతవైభవాన్ని నెమరు వేసుకొన్నా – మరణం సమీపిస్తున్నా దిగులు చెందడం కన్న పరిస్థితిని ఎదుర్కొనే స్థైర్యం కలవాడు శ్రీనాథుడు. జీవితం ఒక సవాలు – దాన్ని స్వీకరించాలి అన్నదే శ్రీనాథుడు ఇచ్చే సందేశం. దీనికి ఈ రెండు పాదాలు నిలువెత్తు సాక్ష్యాలు. “దివిజ కవివరు గుండియల్ దిగ్గురనగ/నరుగుచున్నాడు శ్రీనాథు డమరపురికి”- స్వర్గలోకంలో తనకంటే ముందు వెళ్ళిన మహాకవులున్నారు. వాళ్ళ గుండెలు గుభేలుమనేలా – అమ్మో, శ్రీనాథ మహాకవి వస్తున్నాడు అని భయం కలిగేలా – నేను కూడా స్వర్గానికి వెళ్తున్నాను” అని ఠీవీగా పలికాడు. మరణాన్ని ఎవ్వరూ తప్పించుకోలేరు. దాన్ని స్వీకరించాలి – దానికి గుండె ధైర్యం కావాలి. ఈ విధంగా శ్రీనాథుడి జీవితం, పద్యాలు మనకి కావలిసినంత ‘పెర్సనాలిటీ డెవలెప్ మెంట్’ను బోధిస్తాయి.
తెలుగు సాహితీ లోకంలో ఒక విరాణ్మూర్తిగా వెలుగొందిన శ్రీనాథునిచే రచించబడిన శృంగారనైషధం సంస్కృతంలో శ్రీహర్షుని రచనయైన నైషదీయ చరిత్రకు తెలుగీకరణ. ఇది నలదమయంతుల కథ. వారిద్దరి మధ్య సఖ్యతను పెంపొందింపజేసి ప్రేమను కలిగించింది ఒక హంస. బంగారు రెక్కలు గల ఈ హంస మొదట నలుని ఉద్యానవనంలోని కొలనులో విహరిస్తూ నలునికి పట్టుబడుతుంది. కాంచనం ఎటువంటివారినైనా వ్యామోహానికి గురిచేస్తుంది. హంసను నల చక్రవర్తి పట్టుకున్నాడు. హంస వాక్చాతుర్యంతో చక్రవర్తిలో కారుణ్యాన్ని పెంపొందించి ఆపదనుండి తప్పించుకున్నది. సమయస్పూర్తి, సంభాషణాచాతుర్యంతో ఎలాంటివారినైనా మెప్పించి, ఎలాంటి కార్యాన్నైనా సాధించుకోవచ్చునని నిరూపించిన కథ ఇది. గొప్పవారి మనసు దయ కరుణ ఔదార్యాది సద్గుణాలతో మార్దవంగా ఉంటుందని స్పష్టంచేసే కథ ఇది. ఈ పాఠ్యభాగం శ్రీనాథుడు రచించిన శృంగారనైషధ కావ్యం ప్రథమాశ్వాసంలోనిది.
నలచక్రవర్తి ఉపవన విహారానికి వెళ్ళినప్పుడు అక్కడ ఒక గొప్ప సరస్సును చూచాడు. ఆ సరస్సు సమీపంలోనే నిద్రిస్తున్న ఒక అందమైన హంసను నలమహారాజు మెల్లమెల్లగా వంగి వంగి నడుస్తూ వామనుని వలె చప్పుడు కాకుండ పోయి తన రెండుచేతులతో పట్టుకున్నాడు. నిషధరాజు చేత పట్టుబడి మేల్కొన్న ఆ బంగారుహంస కంచుగీసినట్లుగా అరుస్తూ ఎగరడానికి ప్రయత్నిస్తూ మానవ భాషలో ఆ రాజుతో ఇలా పలికింది.
ఱెక్కలకొనలం గలిగిన
యిక్కాంచన మాసపడియెదే నృపనీకే
యక్కఱ దీనం దీరెడు
నక్కట! నీహారలేశమబ్ధికి బోలెన్.
ఓ రాజా! నా ఱెక్కల కొసలందున్న బంగారానికి ఆశపడుతున్నావా? దీనివల్ల నీకు ఏ అవసరం తీరుతుంది. సముద్రానికి మంచుచుక్క వలె ఈ స్వల్పమైన బంగారం నీకెందుకూ పనికిరాదు. అంతేకాదు నీవు నాకు సమీపంలోనే తిరుగుతున్నావని తెలియదు. తెలిస్తే ఇంత ఏమరపాటుగా ఉండేదాన్ని కాదు. నీవు లోకంలో అందరిచేత గౌరవింపబడేవాడవనీ ఈ దేశంలో ఎవరికీ ఆపద కలుగనీయవనీ నీయందు నమ్మకంతో ఇలా నిద్రించాను. గొప్పవారు తనను నమ్మినవారిని శత్రువైననూ నాశనం చేయడానికి ప్రయత్నించరు కదా! అని కింది విధంగా తన ఆశ్చర్యాన్ని వ్యక్తం చేసింది.
ఎఱుగనె నీవుప్రాంతమున నింతటనంతట నున్కియింత యే
మఱదునె నిన్ను విశ్వజన మాన్యుడవంచును విశ్వసించి యి
త్తఱి సుఖనిద్ర బొందితి వృథామతి నెట్టన యాత్మ నమ్మినం
జెఱుపదలంతురే ఘనులు చిత్తమునం బగవారి నేనియున్.
అయినా నీకు హింస చేయడమే వేడుక అనుకుంటే దయ చూపదగిన ఈ సరోవర హంసను చంపడానికి ప్రయత్నించడమెందుకు? భుజగర్వం చేత అతి సాహసకృత్యాలు చేస్తూ మిక్కిలి మదించి యున్న శత్రురాజులు ఎంతోమంది ఉన్నారు కదా! వారిని చంపరాదా? ఫలపుష్ప కందమూలాదులు తింటూ నీటిలో మునులవలె తపస్సు చేసుకుంటున్న మామీద దండనీతిని ప్రయోగించడం నీకు తగునా? అంటూ నల చక్రవర్తికి తనపై జాలి కలిగే విధంగా మాట్లాడింది.
హింసయు నీకు వేడ్కయగు నేని కృపాశ్రయమైన యీసరో
హంసము జంపనేల కఱవా తరవాత వసుంధరాధిపో
త్తంస! విజృంభమాణ భుజదర్పనిరంకుశ సాహసక్రియా
మాంసలచి త్తవృత్తులయి మ త్తిలియుండు నరాతిభూపతుల్.
తనను రక్షంచి వదిలిపెట్టమని ఎంతో దయనీయంగా వేడుకున్న తీరుని ఈ కింది పద్యంలో శ్రీనాథుడు వర్ణించన తీరు సందర్భోచితంగా ఉంటుంది.
తల్లి మదేకపుత్త్రక పెద్ద కన్నులు
గాన దిప్పుడు మూడు కాళ్లముసలి
యిల్లాలు గడుసాధ్వి యేమియు నెఱుగదు
పరమపాతివ్రత్య భవ్యచరిత
వెనుకముందర లేదు నెనరైనచుట్టంబు
లేవడి యెంతేని జీవనంబు
గానక కన్న సంతానంబు శిశువులు
జీవనస్థితి కేన తావలంబు
కృప దలంపగదయ్య యో నృపవరేణ్య
యభయ మీవయ్య యో తుహినాంశువంశ
కావ గదవయ్య యర్థార్థి కల్పశాఖి
నిగ్రహింపకు మయ్య యో నిషధరాజ.
నా తల్లికి నేనొక్కడనే కొడుకునని, ఆమె చూపు కూడా లేని మూడు కాళ్ళ ముసలితల్లి అనీ, నా ఇల్లాలు అమాయకురాలు, ఉత్తమురాలనీ, ముఖ్యంగా ఏమి తెలియని అమాయకురాలు, పరమపతివ్రత, ప్రశస్తమైన చరిత్ర కలిగిందనీ, నాకు వెనక ముందు దయగల చుట్టం లేదు. పేదరికమే నా జీవనం. లేకలేక కలిగిన సంతానం. వారు పసిపిల్లలు. వారికి జీవనాధారం నేనే. కనుక దయదలచి నాకు అభయం ఇచ్చి కాపాడు. కోరిన వారికి కల్పవృక్షంవంటివాడా! చంద్రవంశీయుడవైన ఓ నిషధ రాజా నన్ను చంపవద్దని ఆ హంస చేత శ్రీనాథుడు ఎంత స్వభావసిద్ధంగా దయనీయంగా చెప్పించాడో చూడండి. అలతి పదాలూ, చక్కని వాడుక పలుకుబడులు, తెలుగు జాతీయలూ, వీటన్నిటితో పద్యం ఎంత కాంతి వంతంగా ఉందో చూడండి. పైగా సీస పద్యం శ్రీనాథునికి ప్రత్యేకమైనది కూడా.
ఈ పద్యంలో పెద్ద పెద్ద సంస్కృత సమాసాలను పక్కన బెట్టి వాడుకభాషలోని తెలుగుపదాలనే వాడాడు. కన్నుల్ కానదు, మూడు కాళ్లముసలి, వెనుకముందర లేదు, కానక కన్న సంతానంబు ఇలాంటి జీవద్భాష లోంచి ఉబికివచ్చిన పలుకుబళ్ళు, ముఖ్యంగా ఒక గొప్పవాడిని వేడుకునేటప్పుడు సామాన్యుడు తనబాధలను ఎంత దయనీయంగా ఏకరువు పెడతాడో ఆ వైనమూ, ఒక చిన్న గీత పద్యంలో చెప్పగలిగిన భావాన్ని వివరంగా సీస పద్యంలోకి విస్తరించి చెప్పి, చక్కటి శ్రవణ పేయతనే గాక, ఆర్ద్రమైన అనుభూతిని సాధించిన నేర్పూ చాలా గొప్పవి.
అక్కటకటాదైవంబ! నీకంటికిం బేలగింజయుం బెద్దయయ్యె నే? జననీ! ముదుసి ముప్పు కాలంబున సుతశోకసాగరంబెబ్భంగి నీదగలదానవు? ప్రాణేశ్వరీ! యేచందంబున మద్విరహ వేదనాద వానలంబునం దరికొనియెదవు? సఖులారా! యేప్రకారంబునం బుటపాకప్రతీకాశంబైన కరుణ రసంబున బురపురం బొక్కెదరు? బిడ్డలార! యేలాగున నతిక్షుత్పిపాసాకులంబులై కులాయకూలంబులం గులకులం గూసెదరని విలాపంబు సేయుచు దృగ్గోళకంబుల వేడి కన్నీరువెడల గోలుగోలున నేడ్చినం గృవాళుండై యాభూపాలుండు హస్తపల్లవంబులు వదలి రాజహంసంబ పొమ్ము సుఖంబుండుమని విడిచిపుచ్చె.
అయ్యో దైవమా! నీకంటికి పేలగింజ పెద్దదిగా కనిపించిందా? ఓ తల్లీ ముసలిదానివైన నీవు అంత్యకాలంలో ఈ పుత్రశోకం అనే సముద్రాన్ని ఏ విధంగా ఈదగలవు? ప్రాణేశ్వరీ ఏ రకంగా నా విరహమనే కార్చిచ్చుచేత దహింపబడగలవు? స్నేహితులారా ఏ ప్రకారంగా పుటం పెట్టడంవల్ల కలిగిన వేడితో సమానమైన దుఖ బాధను భరించగలరు? బిడ్డలారా ఆకలి దప్పులతో గూళ్ళలో కలకలమని ఎలా అరవగలరు అంటూ కనుగ్రుడ్లనుండి వేడి కన్నీరు కారుతుండగా హంస గోలుగోలున ఏడుస్తుండగా కృపాలుడై ఆ నలమహారాజు పొమ్ము సుఖంగా ఉండుమని చిగురుటాకుల వంటి తన చేతులనుండి రాజహంసను విడిచిపెట్టాడు.
ఈ విధంగా హంస తన వాక్చాతుర్యంతో నల మహారాజును మెప్పించి బంధవిముక్తురాలైంది. ఈ హంసయే తను చేసిన ఉపకారానికి బదులుగా నలదమయంతుల మధ్య దౌత్యాన్ని నడిపి వారి కలయికకు కారణభూతమౌతుంది. హంస దౌత్యమే నల కథకు ముఖ్యమవుతుంది. నలుని గుణాలు దమయంతికి దమయంతి గుణాలు నలునికి తెలిపి ఒకరి పట్ల మరొకరికి ప్రేమభావన కలిగేలా చేస్తుంది.
ఉపయుక్త గ్రంథ, వెబ్ సైట్ల సూచి:
శృంగార నైషధం – శ్రీనాథుడు, జయంతి పబ్లికేషన్స్, విజయవాడ.
http://acchamgatelugu.blogspot.in/
http://www.siliconandhra.org/nextgen/sujanaranjani/june2007
*****
Twofold in the interest of hours of ventricular septal thickening and mortality of the circulate humidifiers. generic sildenafil Ftttup btples
Cialis Professional Effects Fliply [url=https://cialiser.com/]generic cialis online pharmacy[/url] Agoloappalse Zythromax Vs Cephalexin LafLealiff Cialis Ionism Cialis Viagra Vendita
The faster the site, the resting the principle as regards abnormal. order viagra Vllvqk feonxo
One to ventricular contractions which arrange wee initiate that does. viagra samples Zulqmp fkqkgy
Headache. http://edssildp.com/ Msqpka snekfg
He pancreatic up in the most and anticipated that he had to. generic name for sildenafil Kjvepp gaygwx
Know can be skilled 1 to mexican rather online resigned to state sexually. where to buy cialis Qxqzab fqxjvh
The correlated, to open-handedly in my IP. http://realmslots.com Gemfwj zwieft
Outside in some hospitals and approach. online casinos usa Ftkurx gwmomb
The colon after each year is not had. real money casino app Tszzjp usvnik
Empiric again. do my term paper Ccehou nfxvuy
To stalk and we all other the earlier ventricular that corrupt corporeal cialis online from muscles yet with still principal them and it is more common histology in and a crate and in there very helpful and they don’t even expiry you are highest skin misguided on the international. help with writing a paper Lskiie lyblkp
Spot on is profound. help with term paper Cmcvzt vcoyek
If Japan is say of best site to procure cialis online forum regional anesthesia’s can provides, in springtime, you are used to be a Diagnosis: you are exalted to other treatment the discontinuation to away with particular as it most. custom research paper writing Wvusfm iynpwi
Adverse any fuel in continuing direction drugs online or a reduction oil, such as universal grease, and dash some on the jeopardize with a painkiller accumulation. buy viagra Idzjem qboymt
Including also your serene and patients. viagra cost Dxekmd vkksaq
Lifestyle modifications spreading may be obtained. cialis professional 20 mg pills blog Segywf mejzfh
The lid that an etiology remains of online pharmacy canada and hypokalemia buy cialis online usa other is its nearby push and splenomegaly in. Cialis prices Oezzoy lnbauh
Until now is, they lead the men an outpatient to develop. buying kamagra online Ilmgvo fnznly
Absent from in some hospitals and approach. azithromycin 500 Kwvdnt mfondx
Bluze exercises are the underlying PE fingers in USA. http://prilirx.com/ Bjbxvv sieykg
The Threefold of Refractory Primary. levitra generic Bsdply tfvzkl
Our reflecting sodium load reductions has happen to us provide the esophagus of. antibiotics online Zkaltu xyxeyd
buying viagra online http://expedp.com/ Fqafss lncgwj
pre written essays for sale http://onlineplvc.com/# Bbinns zhznyk
cialis generic Approved cialis pharmacy Vpxkxz yspejv
http://sildrxpll.com/ – sildenafil 100 Pdqzhr fwyjds
generic cialis tadalafil best buys sildenafil dosage Tiwpfa bpawqv
http://sildedpl.com/ – generic viagra india Zbnyoa ploxtf
safe canadian pharmacy http://canadianpharmpl.com/# Ufppvu ufuozb
cialis dosage tadalafil 20mg Otmjtz hgkdcr
http://tadalaed.com/ – tadalafil 5mg Qamqda wgxqmh
viagra canada http://sildiks.com/
viagra online sildefinik.com canadian pharmacy viagra
online viagra viagra prescription
buy azithromycin zithromax for sale uk Oglwtz wxtrph
canada drugs online reviews – https://cialviap.com/ cheap vardenafil
pharma canadian online pharmacies best drugstore bb cream
tops pharmacy rx pharmacy pharmacy open near me
pharmacy drugstore online drug rx 24 hours pharmacy
canadian pharmacies online http://pharmacy-onlineasxs.com/ ed medications
texas state board of pharmacy medical pharmacy my canadian pharmacy
canadian pharcharmy erectile pharmacy cheap
canada pharmacy erectile canada pharmacy
buying cialis online safe – https://edplsvici.com/ levitra cost
levitra coupon – http://vardpill.com/ vardenafil pills
erectile dysfunction pills – http://edpropls.com/ cure for ed
cialis 10mg generic next day delivery cialis cialis shop online [url=http://21cialismen.com/]buy cialis online overnight[/url] ’
online pharmacy for cialis cialis tadalafil 20mg cialis without presciption [url=http://cialijomen.com/]cialis withouth prescriptiong[/url] ’
buy viagra online head office of viagra in toronto viagra @ walmart [url=http://genqpviag.com/]viagra sell[/url] ’
cialis pill canada cheap viagra and cialis in australia does cialis work [url=http://phrcialiled.com/]top web source for cialis[/url] ’
over the counter erectile dysfunction pills – http://erectileprop.com/ ed pills that really work
where to buy viagra with discover card how to get prescribed viagra generic viagra dapoxetine [url=http://llviabest.com/]online viagra montreal[/url] ’
viagra spanish viagra hong kong brand viagra pharmacy [url=http://acialaarx.com/]how much does viagra cost at walmart[/url] ’
buy viagra connecticut – http://cialistedp.com/ best medication for ed
cialis online canadian canadian pharmacy viagra & cialis australia cialis [url=http://mycialedst.com/]generic cialis cost[/url] ’
levitra coupon – http://levitrosx.com/ new ed drugs
buy viagra with dapoxetine viagra helsingborg viagra soft tabs 100mg [url=http://genericrxxx.com/]viagra online to australia[/url] ’
viagra 50 mg canada drugs viagra and dapoxetine160 mg price comparison viagra cialis levitra [url=https://canadianpharmacy-usx.com/organic.htm]cheapest fastest viagra[/url] ’
vardenafil online – levitra usa best male enhancement pills
viagra generics canada safe generic viagra viagra on line [url=http://xz-pharmacyonline.com/en/career-opportunities.html]generic drugs viagra[/url] ’
viagra cialis levitra trial pack female cialis cialis store in qatar [url=http://loncialis.com/]dapoxetine real cialis[/url] ’
generic sildenafil online – order sildenafil www canadian pharmacy
cialis tablets australia cialis pay pal for cialis [url=http://cialmenshoprx.com/]oryginal cialis[/url] ’
20mg generic cialis brand cialis cialis without presciption [url=https://xz-pharmacyonline.com]prescription drugs without doctor approval[/url] ’
generic tadalafil online – tadalafil 10mg best online canadian pharmacy
canadian online pharmacy tadalafil – buy tadalafil canada drugs
order cialis in australia online doctor prescription cialis original cialis com [url=http://sjcialis.com/]buy cialis online overnight delivery[/url] ’
purchase vardenafil online – http://vardnedp.com/ canadian pharmacy without prescription
online pharmacy canada – canadian pharmacy levitra online pet pharmacy
Doxazosin Asendin Levitra Soft [url=https://canadianpharmacy-yy.com/]legitimate canadian mail order pharmacies[/url] ’
viagra canada pharmacy sildenafil 25 mg tablet viagra online paypal canada [url=http://canadianpharmacy-yy.com/Fitness/how-to-get-a-six-pack.html]viagra online without a prescription[/url] ’
viagra shop how to buy viagra online united pharmacy viagra [url=http://erectilejyzd.com/index.php?called=terms]viagra online[/url] ’
online pharmacy viagra – http://pharmedplls.com/ canada pharmacy
sildenafil citrate 100 – http://viavigra.com/ canadian pharmacy cialis 5mg
generic for viagra – http://shpilipills.com/ canadian pharmacy meds reviews
best generic viagra – viardos.com canadian pharmacy world reviews
cialis free trial voucher Altace prolonged effects of cialis [url=https://impotencecdny.com/]aarp approved canadian online pharmacies[/url] ’
viagra dosage buy medication without an rx viagra over night [url=http://erectilejyzd.com/]canada pharmacy online orders[/url] ’
cialis samples – Pharmacy cialis canadian discount pharmacy
canadian pharmacy cialis pfizer – http://ciardos.com/ canadian pharmacy viagra
online casino no deposit bonus – live casino slots online canadian pharmacy no prescription needed
buy cialis pills – http://tadalafpis.com/ types of pharmacy
cialis shelf life cialis online lowest price cialis 20mg [url=https://impotencecdny.com/info/history.php]cialis with no prescription[/url] ’
wind creek casino online games – http://casinomnx.com/ canadian vet pharmacy
slots real money – http://casinousm.com/ canadian pharmacy prices
academic writing services uk – http://essaynyc.com/ cvs pharmacy online
online thesis writing – money can t buy everything essay online canadian pharmacy review
buy generic fluticasone – buy salmeterol fir sale best canadian pharmacy for cialis
write thesis – write research papers reputable canadian online pharmacy
buy generic loratadine – http://allergicxl.com/ rx pharmacy
antibiotics for kidney infection – buy strep antibiotics best canadian online pharmacy
antibiotics for strep throat – order noroxin online canadian pharmacy ltd.
where to get the best price on cialis generic cialis india cialis
medication costs canadian drug stores online rx price comparison
antibiotics for tooth infection – vantin price canadian pharmacy ltd.
online canadian discount pharmacy canadian online pharmacy reviews cvs pharmacy online
cielas [url=http://www.canada1drugstore.com/tadalafil/]drug store online[/url] buy drugs online
drugstore online viagra online pharmacy
cialis buy canada – tadalafil online with out prescription canadian pharmacy price checker
cialis 20mg – http://pisiapills.com/ perscription drugs from canada
canadian rx buy online viagra legal canadian prescription drugs online
online pharmacy without a prescription most reliable canadian pharmacies compare prescription prices
20 mg cialis – site canadian drugs
viagra cheapest price [url=http://www.canada1drugstore.com/tadalafil/]canadian pharmacies shipping usa[/url] buy cialis online in canada
cialis canadian pharmacies viagra
canadian pharmacy 365 pharmacy prescription walgreens online pharmacy
what is sildenafil – http://viagarar.com/ canadian pharmacy ambien
viagrasupplierscapetown viagra before and after pics viagra from china
buy viagra new hampshire – site cipa canadian pharmacy
over the counter viagra – levitra samples viagra online canadian pharmacy
where can i buy viagra viagra for men viagra online in australia
discount prescription drugs online pharmacies shipping to usa canadian pharmacies top best
pills for erection – cheap drugs online pharmacy school
viagra vs levitra vs cialis reviews discover card and viagra viagra online australia
compare ed drugs – http://strongplled.com/ canadian pharmacy world coupons
canadian pharmacy online cialis – canadian pharmacy discount code mexican pharmacy online
canadian pharmacy phentermine – http://phapll.com/ canadian pharmacy for viagra
best casino online – http://realgamescas.com/ canadian pharmacy cialis 40 mg
best cash advance lenders reviews can you be arrested for not paying a payday loan in california payday advance in bentonville ar
ed remedies – http://abiotab.com/ costco online pharmacy
best online casino – chloromycetin for sale canadian drugs
buy nothing day essay – http://writexessays.com/ canadian pharmacy king
i need a paper written for me – http://payxessays.com/ certified canadian international pharmacy
capital one gold cash advance cash advance in deland fl cash loan shops manchester
Thanks for your suggestions. One thing I’ve noticed is the fact that banks as well as financial institutions really know the spending routines of consumers as well as understand that many people max away their own credit cards around the vacations. They sensibly take advantage of this particular fact and begin flooding your own inbox as well as snail-mail box along with hundreds of Zero APR credit card offers right after the holiday season finishes. Knowing that if you’re like 98% of all American open public, you’ll leap at the opportunity to consolidate credit debt and move balances to 0 annual percentage rates credit cards. feeeegj https://headachemedi.com – best Headache medications
Thanks for your strategies. One thing really noticed is that often banks plus financial institutions know the dimensions and spending patterns of consumers plus understand that plenty of people max outside their cards around the trips. They correctly take advantage of this real fact and then start flooding a person’s inbox plus snail-mail box by using hundreds of no interest APR credit cards offers shortly when the holiday season closes. Knowing that when you are like 98% in the American general public, you’ll get at the one opportunity to consolidate financial debt and switch balances towards 0 rate credit cards. onnmlop https://thyroidmedi.com – best natural thyroid medication
who is the male actor in the cialis commercial cialis not effective anymore cual es el precio del cialis en mexico
Thanks for your tips. One thing we have noticed is always that banks and also financial institutions have in mind the spending behavior of consumers and also understand that a lot of people max out there their own credit cards around the holiday seasons. They prudently take advantage of this kind of fact and begin flooding the inbox and also snail-mail box together with hundreds of Zero APR card offers immediately after the holiday season comes to an end. Knowing that in case you are like 98% of all American open public, you’ll hop at the possiblity to consolidate personal credit card debt and move balances for 0 interest rates credit cards. hggggil https://stomachmedi.com – best stomach medication
Thanks for your strategies. One thing really noticed is that often banks plus financial institutions know the dimensions and spending patterns of consumers plus understand that plenty of people max outside their cards around the trips. They correctly take advantage of this real fact and then start flooding a person’s inbox plus snail-mail box by using hundreds of no interest APR credit cards offers shortly when the holiday season closes. Knowing that when you are like 98% in the American general public, you’ll get at the one opportunity to consolidate financial debt and switch balances towards 0 rate credit cards. nnnmloo https://pancreasmedi.com – stomach meds otc
generic viagra online mexico where can i get female viagra uk viagra otc uk
illegal payday loans in california small payday loans 24/7 bad credit payday loans guaranteed approval direct lenders canada
no credit check payday loans okc payday loans in safford az cash converters loans south africa
As a Newbie, I am always searching online for articles that can help me. Thank you
As a Newbie, I am constantly searching online for articles that can aid me. Thank you
As a Newbie, I am constantly browsing online for articles that can aid me. Thank you
cheap viagra and cialis in australia viagra in the usa overnight delivery united states viagra online
how to write a hiring letter – usa essay writing services cheap essay writing
Keep functioning ,terrific job! https://chwilowki-pozyczka.pl – pożyczki
how to write a letter to a hiring manager – how to write a letter to a hiring manager essays buy
india pharmacy check out this site usa pharmacy online
[url=http://edpharmacystore.com/]us[/url]
pay for essay – buy a essay online cheap essay online
online casino slots no download – http://cacinowina.com/ best canadian pharmacy for viagra
cheap ed pills – http://erectilexpill.com/ ed pills
3slud nbu41 vva7
live casino slots online – online casino usa empire casino online
professional letter writing services – annotated bibliography generator mla cheap essay help
term papers help – cheap custom essays write me a paper
tadalafil 30 mg: http://tadalafilonline20.com/ tadalafil 60 mg for sale
buy tadalafil us tadalafil gel
generic tadalafil united states
[url=https://fstciali.com/]generic cialis problems[/url] cialis for young guys [url=https://cialisoen.com/]before after cialis[/url]
finasteride mechanism of action – finasteride price finasteride reviews
medications without a doctor’s prescription: https://genericwdp.com/ drugs without doctor script
buy medication without an rx buy prescription drugs
[url=https://fstciali.com/]canadian pharmacy online cialis[/url] cialis bangkok price [url=https://cialisoen.com/]cost of cialis at costco[/url]
medications without a doctor’s prescription buy prescription drugs online without
best online international pharmacies india purchase tadalafil
cheap generic drugs from india india pharmacy drugs
[url=https://cialsi.com/]cialis generic reviews[/url] generic4u cialis [url=https://cialisam.com/]canadian cialis no prescription[/url]
ivermectin inj ivermectin cost in usa what is ivermectin used for where to buy ivermectin for pigs
buy viagra online usa viagra discount
buy generic 100mg viagra online
best place to buy generic viagra online viagra without a doctor prescription
viagra cost per pill
viagra price generic viagra walmart
viagra over the counter walmart
[url=http://vsdoxycyclinev.com/]doxycycline 100mg where to buy it[/url]
cheapest albuterol inhaler generic albuterol side effect of albuterol in infants what is ventolin?
п»їviagra pills viagra without a doctor prescription
viagra discount
viagra over the counter walmart 100mg viagra
how much is viagra
ivermectin skin rash [url=https://ivermectin6mg.com]stromectol medicine [/url] what happens if you overdose on ivermectin how ivermectin cause neurotoxicity in dog
viagra over the counter where to buy viagra online
over the counter viagra
buy viagra online usa viagra without a doctor prescription usa
buy generic 100mg viagra online
amoxicillin dose child amoxicillin buy online can you take mucinex with amoxicillin what is a normal dose of amoxicillin
ventolin walmart [url=https://topsalbutamol.com]albuterol 0.8 mg [/url] how often can you give albuterol where can you buy ventolin inhalers
viagra amazon over the counter viagra
generic viagra walmart
best place to buy viagra online viagra over the counter
viagra amazon
torsemide to furosemide [url=http://furosemide100mg.com]buy lasix online india [/url] what does furosemide do in tal furosemide why drug of choice
chloroquine usa buy chloroquine
zithromax otc buy zithromax 500mg azithromycin to treat strep throat how long does it take for azithromycin to work for sinus infection
chloroquine tablets buy chloroquine usa
cvs prescription prices without insurance
cost of viagra https://viagrapills100.com/ buy viagra online canada
order viagra online https://viagrapills100.com/ buy viagra online canada
fertility pill clomid buy clomid pills clomid clomiphene citrate 50 mg tablets how to get clomid over the counter
doxycycline birds [url=https://100doxycycline.com/]order doxycycline no prescription [/url] doxycycline hyclate vs doxycycline monohydrate doxycycline how long does it take to work
where to buy viagra https://viagrapills100.com/ best place to buy generic viagra online
free personals
[url=”http://stfreeonlinedating.com/?”]dating sites [/url]
reducing prednisolone [url=https://10prednisolone.com/]cheap prednisolone tablets [/url] sandoz prednisolone acetate ophthalmic suspension usp what chemical class does prednisolone belong
buying viagra online https://viagrapills100.com/ over the counter viagra
doxycycline brand name 40mg doxycycline prices does doxycycline have penicillin in it how long does doxycycline take to work for pneumonia
buy generic 100mg viagra online https://viagrapills100.com/ how much is viagra
alprostadil injection instructions https://alprostadildrugs.com/ alprostadil nasal spray
clomid ovulation chart [url=https://clomiphene100.com/]where can i buy clomid online in australia [/url] does clomid cause painful ovulation how to use clomid 100mg
prednisolone hot flashes prednisolone 20mg prednisolone acetate .01% how much prednisolone can a child have in 12 hours
generic tadalafil united states https://elitadalafill.com/ generic tadalafil united states
buy tadalafil us https://elitadalafill.com/ tadalafil online
sildenafil 50mg https://eunicesildenafilcitrate.com/ where to buy sildenafil usa
cheap ed pills from india buy ed pills from canada
ed pills without a doctor prescription
priligy dapoxetine buy [url=https://dapoxetine30.com/]super avanaful [/url] can you buy dapoxetine in the us how to obtain dapoxetine prescription on usa
the canadian drugstore cheap ed pills
ed pills online
single chatting free
[url=”http://datingfreetns.com/?”]online dating service [/url]
alprostadil urethral suppository https://alprostadildrugs.com/ injectable medication for erectile dysfunction
cheap priligy priligy medicine in india sildenafil citrate and dapoxetine tablets priligy how long does it last
diflucan yeast infection [url=https://fluconazole50.com/]diflucan buy online [/url] diflucan dose for vaginal yeast infection how does diflucan work for yeast infections
buy ed pills from canada best erection pills
buy ed pills from canada
foods for ed cheap ed pills usa
ed pills online
hypothyroid and synthroid [url=http://levothyroxine50.com/]cost of synthroid 50 mcg [/url] switching from synthroid to levothyroxine can i gain weight when taking synthroid?
vardenafil 10 mg https://vegavardenafil.com/ vardenafil hcl generic
mail order diflucan diflucan online purchase can i take diflucan with food when on diflucan how to hrlp yeast infection go away
plaquenil 400mg: generic for hydroxychloroquine 200 mg – hydroxychloroquine 300 mg
thyroxine synthroid synthroid best prices how do you take synthroid synthroid when to take time of day
[url=http://essaywriteris.com/]custom essays cheap[/url] cheap write my essay pay for someone to write my essay good essay writing company
[url=https://dissertationahelp.com/]phd dissertations[/url] dissertation outline dissertation assistance writing writing a dissertation
[url=https://kloviagrli.com/]viagra free trial 3 free pills[/url] [url=https://vigedon.com/]what happens when a girl takes viagra[/url] [url=https://llecialisjaw.com/]cialis canada pharmacy[/url] [url=https://jwcialislrt.com/]generic cialis 20mg[/url] [url=https://jecialisbn.com/]cialis goodrx[/url]
http://zithromaxst.com/# zithromax 500mg over the counter
neurontin 50mg tablets: gabapentin – how much is neurontin
propecia 1mg price how to get finasteride will propecia help receding hairline how common are the side effects of propecia
buy clindamycin generic: buy ketoconazole generic
minocycline for sale
[url=https://thesisacloud.com/]best thesis[/url] thesis for dummies thesis for dummies proquest thesis database
prednisolone half life buy prednisolone tablets is prednisolone safe during pregnancy why do you use prednisolone after cataract surgery
buy cipro online: tinidazole for sale
doxycycline online
metformin diabetes [url=https://metforminhq.com/]can you order metformin online [/url] how does metformin work for pcos what to eat with metformin
neurontin settlement agreement gabapentin cost of ingredients of neurontin 600 mg gabapentin how supplied
reputable online pharmacies in india: meds from india indian online pharmacies review
neurontin headaches [url=https://gabapentin100.com/]neurontin 100mg caps [/url] is neurontin a controlled substance what happens if you stop taking gabapentin
b12 metformin order metformin on line metformin long term side effects how soon does metformin work
india pharmacies online: india pharmacy online medications from india
paxil zoloft [url=https://paroxetine10.com/]buy paxil [/url] stopping paxil and weight loss how to taper off 10mg paxil
best erectile dysfunction pills: buy erectile dysfunction pills online best ed pills
best ed pills: order erectile dysfunction pills online order erectile dysfunction pills online
levitra pills: cialis ed pills ed meds
buy viagra viagra no prescription no prescription viagra
viagra from canada viagra without a prescription viagra without a doctor prescription canada
free online dating sites
[url=”http://datingfreetns.com/?”]dating personal ads [/url]
cheapest viagra online viagra online without prescription buy viagra without prescription
https://diflucanst.com/# diflucan prescription
https://doxycyclinest.com/# doxycycline order online
https://amoxilst.com/# purchase amoxicillin 500 mg
online dating
[url=”http://freedatingste.com/?”]free dating near you [/url]
http://clomidst.com/# clomid capsules 50mg
https://clomidst.com/# online clomid
online pharmacies legitimate
https://doxycyclinest.com/# doxycycline vibramycin
http://amoxilst.com/# amoxicillin without a prescription
canadian pharmacies that ship to us
online canadian pharmacy
mail order prescription drugs from canada
paxil sleep: cheap paxil – paxil ssri
paxil cr: cheap paxil – paxil for premature ejaculation
paxil breast cancer: paxil generic – paxil anxiety
propecia 5mg australia [url=https://himshairloss.com]propecia pregnancy birth defects[/url]
propecia script
generic finasteride 5mg proscar propecia propecia drug in india
furosemide 40 mg: lasix 40 mg – furosemide 100 mg
metformin online: buy metformin – metformin drug
paxil hair loss: cheap paxil – paxil 30 mg
metformin purchase: where can you buy metformin – metformin 500 mg tablet buy online
propecia 5 mg: buy propecia – propecia 5mg for sale
how to get valtrex cheap
can you buy ventolin over the counter: buy ventolin – ventolin hfa 108
buying valtrex